ATMP (Amino Trimethylene Phosphonic Acid), N(CH2PO3H2)3 formülüne sahip organik bir fosfonik asittir. Beyaz kristal toz halinde olan bu madde, suda kolayca çözünür ve mükemmel şelatlama, düşük eşik inhibisyonu ve kristal yapısı bozma özelliklerine sahiptir. Bu sayede su sistemlerinde kireç oluşumunu önler ve metal yüzeylerde korozyonu engeller.
ATMP’nin kimyasal ve fiziksel özellikleri şunlardır:
- Molekül ağırlığı 299.05 g/mol’dür.
- Erime noktası 200 °C’dir (parçalanır).
- Kaynama noktası yoktur.
- Yoğunluğu 1.33 g/cm3’tür (20 °C).
- Çözünürlüğü suda 61 g/100 mL’dir.
- pKa değeri 10.5’tir.
ATMP’nin üretim yöntemi ise şöyledir:
- Mannich tipi reaksiyon yöntemi: Bu yöntem ATMP’nin en yaygın üretim yöntemidir. Amonyak, formaldehit ve fosforik asit arasında gerçekleşen bir Mannich tipi reaksiyon ile ATMP elde edilir. Bu reaksiyon Kabachnik–Fields reaksiyonuna benzer bir şekilde gerçekleştirilir.
ATMP’nin kullanım alanları arasında şunlar bulunur:
- Deterjan ve temizlik maddeleri: ATMP, deterjan ve temizlik maddelerinde metal iyonlarını şelatlayarak sertliği azaltır ve kireç lekelerini önler.
- Su arıtma: ATMP, endüstriyel su arıtma sistemlerinde kireç önleyici ve korozyon engelleyici olarak kullanılır. Özellikle yüksek sertlik, alkali ve pH değerine sahip soğutma suyu sistemleri ve petrol rafinerileri için uygundur.
- Metal işleme: ATMP, metal işlemede kalaylama, lehimleme ve galvanizleme gibi işlemlerde kullanılır. ATMP, metal yüzeylerdeki oksit tabakasını temizler ve metallerin daha iyi yapışmasını sağlar.
- Gübre üretimi: ATMP, gübre üretiminde de kullanılır. ATMP, bitkilere azot sağlayan bir gübredir. Özellikle pirinç gibi su altında yetişen bitkiler için uygundur.