Akrilik asit, CH2=CHCOOH formülüne sahip organik bir bileşiktir. Doğrudan bir karboksilik asit terminaline bağlı bir vinil grubundan oluşan en basit doymamış karboksilik asittir. Bu renksiz sıvının özel bir ekşi kokusu vardır. Su, alkoller, eterler ve kloroform ile karışabilir. Yılda bir milyon tondan fazla üretilir.
Akrilik asit, endüstride ve günlük hayatta pek çok alanda kullanılır. Akrilik asit, polimerleştirilerek veya esterleştirilerek çeşitli akrilik türevleri elde edilir. Bu türevler, cam, seramik, sabun, gübre, boya, tekstil, kozmetik, ilaç, yapıştırıcı, dolgu macunu, su arıtma ve diğer sektörlerde kullanılır.
Akrilik asitin kimyasal ve fiziksel özellikleri şunlardır:
- Molekül ağırlığı 72.06 g/mol’dür .
- Erime noktası 13 °C’dir .
- Kaynama noktası 141 °C’dir .
- Yoğunluğu 1.05 g/mL’dir .
- Çözünürlüğü suda ve alkolde yüksek, eterde orta, kloroformda düşüktür .
- pKa değeri 4.25’tir .
Akrilik asitin üretim yöntemleri ise şunlardır:
- Propilen oksidasyonu yöntemi: Bu yöntem akrilik asitin en yaygın üretim yöntemidir. Propilen, akrolein ve akrilik asit olmak üzere iki aşamalı bir reaksiyonda oksitlenir . Bu yöntemde ayrıca su da ortaya çıkar.
- Etilen oksid-hidrokiyanik asit yoğunlaştırması yöntemi: Bu yöntem akrilik asitin alternatif bir üretim yöntemidir. Etilen oksidin hidrokiyanik asit ile yoğunlaştırılmasıyla siyanoasetaldehit elde edilir. Siyanoasetaldehit daha sonra hidrolize edilerek akrilik asit üretilir . Bu yöntemde ayrıca amonyak da ortaya çıkar.
- Asetilen-karbon monoksit-su reaksiyonu yöntemi: Bu yöntem akrilik asitin eski bir üretim yöntemidir. Asetilenin karbon monoksit ve su ile reaksiyonuyla propiyon aldehit elde edilir. Propiyon aldehit daha sonra okside edilerek akrilik asit üretilir . Bu yöntemde ayrıca hidrojen de ortaya çıkar.
Akrilik asitin kullanım alanları arasında şunlar bulunur:
- Cam sanayi: Akrilik asit, cam sanayinde de kullanılır. Camın yüzeyine uygulanan akrilik polimerler, camın ışık geçirgenliğini ve dayanıklılığını artırır. Ayrıca camın yapıştırılması için de akrilik yapıştırıcılar kullanılır.
- Seramik sanayi: Akrilik asit, seramik sanayinde de kullanılır. Seramik hamuruna katılan akrilik polimerler, seramiğin akışkanlığını ve pişme derecesini ayarlar. Ayrıca seramiğin cilalanması için de akrilik cila kullanılır.
- Sabun sanayi: Akrilik asit, sabun sanayinde de kullanılır. Sabun yapımında kullanılan yağların sabunlaştırılması için akrilik asit kullanılır. Ayrıca sabunun köpük oluşturmasını ve sert suya karşı direncini artırmak için de akrilik polimerler kullanılır.
- Gübre sanayi: Akrilik asit, gübre sanayinde de kullanılır. Gübre yapımında kullanılan amonyum nitratın patlamasını önlemek için akrilik asit kullanılır. Ayrıca gübrenin su tutma kapasitesini ve bitkilerin besin alımını artırmak için de akrilik polimerler kullanılır.
- Boya sanayi: Akrilik asit, boya sanayinde de kullanılır. Boya yapımında kullanılan reçinelerin ve pigmentlerin çözünürlüğünü artırmak için akrilik asit kullanılır. Ayrıca boyanın yapışmasını, kurumasını ve parlaklığını artırmak için de akrilik polimerler kullanılır.
- Tekstil sanayi: Akrilik asit, tekstil sanayinde de kullanılır. Kumaşların boyanması, baskısı ve aprelenmesi için akrilik asit kullanılır. Ayrıca kumaşların renklerini canlandırmak, yumuşatmak ve kırışıklığını önlemek için de akrilik polimerler kullanılır.